سايت تخصصي علوم راهنمایی

بدن همه جانوران از سلول هاي مختلفي درست شده است و كارهاي متفاوتي انجام مي دهند.
اما در همه ي سلول ها سه قسمت اصلي غشاء، هسته و سيتوپلاسم ديده مي شود.

غشاء: اطراف همه ي سلول ها را پرده نازكي به نام پوسته سلولي يا غشاء پوشانده است.
غشاء سلول بر ورود و خروج مواد نظارت دارد.
پوسته ي سلول مانند صافي نيست بلكه توانايي انتخاب دارد و هر چه را كه سلول لازم دارد از محيط مي گيرد.

راه هاي عبور مواد از غشاء سلول:
1) انتشار:

يكي از راه هاي عبور مواد از غشاء سلول انتشار است. بر اساس اين پديده مواد از جايي كه غلظت زيادتري دارند به جايي كه غلظت كمتري دارند منتقل مي شوند.

2) انتقال فعال:
گاهي مواد بايد در جهت عكس شيب غلظت منتقل شوند. اين نوع انتقال را انتقال فعال مي گويند. در اين روش براي انتقال مواد انرژي مصرف مي شود. در غشاء سلول پمپ هايي وجود دارد كه با مصرف(ATP) به كار مي افتد و به فرآيند انتقال فعال كمك مي كند.

اين پمپ ها مواد لازم و حياتي را به درون سلول مي برند و يا مواد سمي درون سلول را به بيرون انتقال مي دهند.

3) هسته
هسته سلول مركز فرماندهي سلول است. اين بخش بر كارهاي سلول نظارت و كنترل دارد. در درون هسته سلول رشته هاي به نام كروموزم وجود دارد. و در درون كروموزم ها مولكول هاي DNA وجود دارد. DNA سلول تعيين كننده ويژگي هاي ارثي جاندار است.

سيتوپلاسم:
فضاي اطراف هسته سلول سيتوپلاسم نام دارد. در درون سيتوپلاسم اجزاي مختلفي وجود دارد كه اندامك هاي درون سيتوپلاسم نام دارد هر يك از اين اندامك ها وظايف خاصي مانند، تغذيه ، تنفس سلول، توليد انرژي ، توليد پروتئين و ... بر عهده داند اين اندامك ها عبارتنداز:

1) ريبوزم ها:
ريبوزم ها ذرات كوچك و كروي شكلي هستند، قطر آنها 150 الي 200 آنگستروم است. ريبوزم ها در تمام سلول ها وجود دارند كه نحوه پخش و پراكندگي آنها يكسان نيست. اين ذرات در درون سيتوپلاسم به حالت آزاد و يا چسبيده به شبكه ي آندوپلاسمي ديده مي شوند.

ريبوزم ها در ساختن پروتئين شركت مي كنند و در درون سلول هاي فعال بدن تعداد آنها زيادتر است.

شبكه آندوپلاسمي
شبكه آندوپلاسمي: سلول مجموعه ي مجاري كم و بيش منظمي است كه از غشاء سلول شروع شده و محيط هسته ي سلول را احاطه مي كند. و به طور منظم و در فواصلي از آن منافذي به قطر 500 انگستروم وجود دارد.

وظايف شبكه آندوپلاسمي
1) ذخيره پروتئين ساخته شده
2) انتقال مواد از يك نقطه به نقطه ديگر
3) ساخته شدن بعضي از مواد استروئيدي در مهره داران
4) كنترل تبادلات مختلف بين فضاي هسته و مخازن اين دستگاه

دستگاه گلژي

دستگاه گلژي از تعدادي كيسه هاي مسطح و به هم چسبيده تشكيل مي شود كه از قسمت محيطي آنها بخش هايي به حالت جوانه پديدار مي شوند. درداخل كيسه ها مواد مختلفي ذخيره و غليظ مي شوند سپس به درون وزيكول يا حباب هاي اطراف فرستاده شده و به داخل سيتوپلاسم آزاد مي شوند.

ميتوكندري: اين اندام سلولي به اشكال مختلف استوانه اي ، دو طرف گرد و يا كروي در سيتوپلاسم سلول هاي مختلف ديده مي شوند.
ميتوكندري ها فعاليت هاي مختلفي از قبيل تنفس سلولي تغليظ مواد مختلف و پديده هاي سنتر و حركات را انجام مي دهند.

كلروپلاست: اين اندامك در كليه گياهان سبز ديده مي شوند.
در درون آنها رنگ دانه هايي از قبيل كلروفيل ، كارتنوئيدها ديده مي شوند. وظيفه پلاست ها ساختن و ذخيره مواد غذايي مانند نشاسته، چوب، و پروتئين است.

سازمان بندي بدن انسان
بدن انسان از سلول هاي مختلفي درست شده است به چگونگي قرار گرفتن اين سلول ها در كنار هم و ساختن بدن سازمان بندي بدن مي گويند.

بافت
در بدن سلول هاي گوناگوني وجود دارند كه هر يك كار معيني انجام مي دهند.
كوچكترين اجتماع سلول ها كه به طور هماهنگ عمل يا اعمال مشخصي را انجام مي دهند بافت يا نسج نام دارند مانند، بافت خوني، بافت استخواني، بافت چربي و ...

سلول هاي يك بافت مانند آجرهاي ساختمان در كنار هم قرار دارند و بين آنها مايع بين سلولي يا آب ميان بافتي وجود دارد.
آب ميان بافتي مانند سيمان بين آجرهاست.

اندام
از كنار هم قرار گرفتن چند نوع بافت اندام به وجود مي آيد. مانند معده، قلب
بنابراين به مجموع بافت هايي كه با هم در ارتباط بوده و براي انجام كارخاصي مكمل يكديگراند اندام گفته مي شود.
مثلا قلب يك اندام است كه در ساختمان آن بافت خوني، عصبي، پيوندي، چربي و ... وجود دارد.

اگر يك ساختمان هم يك اندام باشد هر قسمت آن يك بافت است.

دستگاه
به مجموعه اي از اندام ها كه كارشان با يكديگر هماهنگ و مرتبط است دستگاه مي گويند. هر دستگاه يكي از ويژگي هاي حياتي مانند (تغذيه، تنفس، حركت، ارتباط و ...) را بر عهده دارد.
مثلاً دستگاه گوارش از اندام هاي دهان، مجاري ، حلق و مري، معده، روده باريك، روده بزرگ تشكيل شده است.
اندام هايي مانند كبد و لوزالمعده هم به آن كمك مي كند.

دستگاه هاي اصلي بدن:
1) دستگاه گوارش (تأمين كننده غذاي سلول ها)
2) دستگاه گردش خون (انتقال خون)
3) دستگاه تنفس (تأمين كننده گاز هاي تنفسي)
4) دستگاه دفع ادرار (دفع مواد زايد و تنظيم محيط داخلي)
5) دستگاه حركتي(اسكلت و ماهيچه) (حفظ استحكام بدن و حركت)
6) دستگاه ارتباطي (هماهنگي و تنظيم كار بدن)
7) دستگاه توليد مثل (بقاي نسل)

سؤالات فصل ۹

براي هر عبارت گزينه مناسب را انتخاب كنيد.

الف) داراي كلروفيل يا سبزينه است و در فرآيند فتوسنتز كاربرد دارد.
ب) جنس آن از سلولز است و موجب استحكام سلول مي شود.
ج) ساختاري است كه بر ورود و خروج مواد نظارت دارد و بسيار نازك است.
د) فضاي داخلي سلول كه در آن اندامكهاي سلولي وجود دارد.
ه) سوخت و ساز غذا در درون سلول توسط اين اندامك صورت مي گيرد.